Máy xông khí dung là gì? Đối tượng và lưu ý khi sử dụng

2025-10-14 23:35:45

MÁY XÔNG KHÍ DUNG LÀ GÌ?

Máy xông khí dung – hay còn gọi là máy khí dung/ nebulizer – là thiết bị giúp chuyển đổi thuốc dạng lỏng thành hơi sương (aerosol) có kích thước hạt siêu nhỏ (1–5 µm), để bệnh nhân hít trực tiếp vào phổi qua mũi hoặc miệng. Khi hít vào, các hạt thuốc dạng sương sẽ thấm sâu vào niêm mạc đường hô hấp, phế quản và phế nang, giúp thuốc phát huy tác dụng nhanh, giảm liều dùng toàn thân và hạn chế tác dụng phụ.

Theo American Thoracic Society (ATS, 2022):
“Nebulizers are essential aerosol delivery systems for patients unable to use pressurized inhalers effectively.”
(Máy khí dung là thiết bị thiết yếu trong điều trị bệnh nhân không thể sử dụng bình hít định liều.)

Nguyên lý hoạt động cơ bản

Máy khí dung hoạt động dựa trên 3 cơ chế chính:

Máy nén khí: Dùng khí nén tạo áp lực để phun thuốc thành sương.
Máy siêu âm: Dùng sóng siêu âm tần số cao để rung và phân tách thuốc thành hạt nhỏ.
Máy lưới rung (mesh): Dùng màng rung siêu mịn ép thuốc qua các lỗ lưới nano.

CẤU TẠO CƠ BẢN CỦA MÁY XÔNG KHÍ DUNG

Bộ phận	Chức năng
Bộ nén khí (Compressor)	Tạo luồng khí nén để phun thuốc.
Buồng chứa thuốc (Nebulizer cup)	Nơi chứa dung dịch thuốc, có vòi phun và van.
Ống dẫn khí (Air tube)	Dẫn khí nén từ máy lên buồng thuốc.
Mặt nạ xông / Ống ngậm miệng	Giúp người bệnh hít thuốc vào đường hô hấp.
Van 1 chiều / Màng lưới rung (nếu có)	Điều chỉnh dòng khí, kiểm soát kích thước hạt aerosol.

/upload/image/may-xong-khi-dung-cong-dung-va-nguyen-ly-hoat-dong(2).png

Cấu tạo cơ bản của máy xông khí dung

Kích thước hạt sương tối ưu là 1–3 µm, giúp thuốc đi sâu vào phế nang, trong khi hạt lớn hơn 5 µm chỉ đến được phế quản hoặc khoang mũi【WHO, 2023】.

ĐỐI TƯỢNG SỬ DỤNG MÁY XÔNG KHÍ DUNG

Máy xông khí dung (nebulizer) được ứng dụng rộng rãi trong điều trị các bệnh lý đường hô hấp cấp và mạn tính. Thiết bị này phù hợp với nhiều nhóm bệnh nhân khác nhau, từ trẻ sơ sinh đến người cao tuổi, và có vai trò quan trọng tại bệnh viện, phòng khám, cũng như trong chăm sóc tại nhà.

1. Trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ

Trẻ nhỏ là nhóm khó sử dụng ống hít định liều (MDI) do chưa phối hợp được thao tác hít – thở.

Máy xông khí dung giúp thuốc vào phổi một cách nhẹ nhàng và an toàn, đặc biệt trong điều trị:

Viêm tiểu phế quản, viêm phổi, viêm thanh – khí – phế quản.
Hen phế quản (asthma) ở trẻ nhỏ.
Ho, khò khè, viêm mũi họng cấp.

Theo American Academy of Pediatrics (AAP, 2021):
“Nebulized therapy remains the preferred method for infants and toddlers with asthma exacerbations.”
(Liệu pháp khí dung vẫn là phương pháp ưu tiên cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ trong cơn hen cấp.)

Lưu ý kỹ thuật:

Dùng mặt nạ mềm phù hợp khuôn mặt trẻ để tránh rò khí.
Thời gian xông không quá 10–12 phút/lần.
Tránh xông khi trẻ vừa ăn no hoặc đang sốt cao.

2. Người lớn và người cao tuổi

Máy khí dung là thiết bị hỗ trợ điều trị cho người lớn mắc:

Hen phế quản, COPD (bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính).
Viêm phế quản, viêm xoang, viêm họng hạt, dị ứng hô hấp.
Người già có phổi yếu, giảm khả năng hít sâu.

Ở nhóm tuổi này, máy khí dung giúp thay thế ống hít định liều khi bệnh nhân:

Không thể phối hợp thao tác hít đúng kỹ thuật.
Cần dùng thuốc giãn phế quản / corticoid dạng khí dung dài ngày.
Cần điều trị tại nhà, giảm tần suất nhập viện.

Một nghiên cứu đăng trên Respiratory Medicine Journal (2022) cho thấy:
82% bệnh nhân COPD đạt cải thiện triệu chứng đáng kể khi duy trì khí dung đều đặn 2 lần/ngày so với nhóm chỉ dùng bình xịt.

3. Bệnh nhân hậu phẫu, phục hồi hô hấp, hậu COVID-19

Máy khí dung được sử dụng trong liệu pháp phục hồi chức năng hô hấp (Pulmonary Rehabilitation) giúp:

Làm ẩm đường thở, giảm khô họng, khò khè.
Giúp đào thải đờm, giảm co thắt phế quản, phục hồi dung tích phổi.
Cải thiện SpO₂ và khả năng gắng sức sau tổn thương phổi do virus hoặc phẫu thuật.

Theo WHO (2023):
“Nebulized saline or bronchodilator therapy supports airway clearance and enhances recovery in post-COVID patients.”

4. Cơ sở y tế, phòng khám và bệnh viện

Máy khí dung là thiết bị bắt buộc tại các khoa hô hấp, cấp cứu, ICU, dùng trong:

Xử trí cơn hen cấp, khó thở, viêm thanh khí phế quản.
Khí dung kháng sinh, giãn phế quản, corticosteroid, dung dịch NaCl ưu trương.
Phòng ngừa co thắt phế quản trước gây mê hoặc phẫu thuật.

Máy khí dung bệnh viện cần:

Lưu lượng khí mạnh (≥ 6 L/phút).
Kích thước hạt ổn định (2–5 µm).
Độ bền cao, có chứng chỉ CE / ISO 13485.

/upload/image/DOI-TUONG-SU-DUNG-MAY-XONG-KHI-DUNG.png

LƯU Ý QUAN TRỌNG KHI SỬ DỤNG MÁY XÔNG KHÍ DUNG

Việc sử dụng máy đúng kỹ thuật và tuân thủ vệ sinh nghiêm ngặt giúp đạt hiệu quả điều trị tối đa, đồng thời phòng tránh nhiễm khuẩn hô hấp và hư hỏng thiết bị.

1. Trước khi xông

- Bước 1: Rửa sạch tay. Dùng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn (tránh nhiễm khuẩn chéo)

- Bước 2: Kiểm tra thiết bị. Đảm bảo ống dẫn khí, mặt nạ, buồng thuốc sạch và khô

- Bước 3: Pha thuốc theo đơn bác sĩ. Dùng thuốc giãn phế quản, corticoid, NaCl 0.9%… đúng liều

- Bước 4: Lắp máy đúng trình tự. Compressor → Ống dẫn khí → Buồng thuốc → Mặt nạ

Không dùng tinh dầu, thuốc tự pha hoặc dung dịch dầu khoáng.
Những chất này có thể làm tắc vòi phun, hỏng lưới rung và gây viêm phổi lipid nguy hiểm.

2. Trong quá trình sử dụng

Ngồi hoặc nằm ở tư thế thẳng, không cúi gập người.
Thở chậm – sâu qua miệng (hoặc mũi nếu dùng mặt nạ).
Giữ mặt nạ khít với da mặt.
Thời gian xông: 10–15 phút hoặc đến khi hết thuốc.
Nếu cảm thấy chóng mặt, ngừng 1–2 phút rồi tiếp tục.

Mẹo kỹ thuật: Với trẻ nhỏ, có thể xông trong lúc ngủ nhẹ. Với người lớn, nên thở ra qua mũi để thuốc lan tỏa đều khắp khoang mũi – họng.

3. Sau khi sử dụng

Rút điện, tháo rời các bộ phận.
Rửa buồng thuốc, ống dẫn, mặt nạ bằng nước ấm.
Không rửa phần máy nén khí bằng nước.
Để khô tự nhiên hoặc thổi khô bằng khí nén sạch.
Khử khuẩn 1 lần/ngày bằng dung dịch chlorhexidine 0.05% hoặc cồn 70%.
Bảo quản máy nơi khô ráo, tránh ẩm > 70%.

4. Những trường hợp cần đặc biệt thận trọng

Tình huống	Khuyến nghị
Trẻ sơ sinh / < 6 tháng tuổi	Chỉ sử dụng khi bác sĩ chỉ định, chọn mặt nạ mềm, luồng khí nhẹ
Bệnh nhân tim mạch, cao huyết áp	Tránh dùng thuốc giãn phế quản mạnh nếu không có chỉ định
Người dị ứng corticoid hoặc thuốc khí dung	Cần test phản ứng thuốc trước khi xông
Máy phát tiếng kêu bất thường, rung mạnh	Dừng sử dụng, kiểm tra kỹ thuật viên ngay
Sử dụng chung máy giữa nhiều người	Phải thay buồng thuốc / mặt nạ riêng từng người để tránh lây nhiễm

5. Tần suất vệ sinh & bảo dưỡng

Công việc	Tần suất	Người thực hiện
Rửa sạch buồng thuốc, mặt nạ	Sau mỗi lần dùng	Người sử dụng
Khử khuẩn toàn bộ phụ kiện	Mỗi ngày	Người sử dụng
Kiểm tra lưu lượng khí, độ ồn	Hằng tuần	Nhân viên kỹ thuật
Bảo dưỡng máy nén, thay màng lọc	6–12 tháng/lần	Kỹ thuật viên thiết bị y tế

Theo AARC Maintenance Standards (2023), máy khí dung cần hiệu chuẩn ít nhất 1 năm/lần, để đảm bảo áp suất ra ≥ 6–8 L/phút và kích thước hạt 1–5 µm.

FAQs – Câu hỏi thường gặp

1. Có thể dùng nước muối sinh lý thay thuốc không?

Có, nhưng chỉ để làm ẩm hoặc hỗ trợ làm sạch đường hô hấp, không thay thế thuốc điều trị.

2. Trẻ sơ sinh có dùng được máy khí dung không?

Có thể, nhưng phải theo chỉ định của bác sĩ nhi khoa và sử dụng mặt nạ chuyên dụng.

3. Máy khí dung có gây nghiện không?

Không. Đây chỉ là thiết bị hỗ trợ đưa thuốc, không chứa hoạt chất gây nghiện.

4. Bao lâu nên thay buồng thuốc và ống dẫn?

Khoảng 3–6 tháng/lần, hoặc sớm hơn nếu có dấu hiệu đổi màu, nứt, rò khí.

Máy xông khí dung là thiết bị quan trọng trong chăm sóc và điều trị bệnh lý hô hấp, giúp đưa thuốc trực tiếp vào phổi với hiệu quả cao và an toàn.

Việc xác định đúng đối tượng sử dụng và tuân thủ các lưu ý kỹ thuật là yếu tố quyết định để đạt hiệu quả tối ưu, phòng biến chứng và kéo dài tuổi thọ thiết bị.

ĐỌC THÊM:

Quang Dương Medical – đơn vị phân phối thiết bị y tế chính hãng, cung cấp dịch vụ bảo dưỡng định kỳ, kiểm định an toàn thiết bị khí dung, máy hô hấp theo chuẩn Bộ Y tế.

Để mua hàng, hãy gọi đến Hotline: 096.55.88.369

Quang Dương Medical - nhà cung cấp thiết bị y tế hàng đầu Việt Nam

Hotline: 096.55.88.369

Website: https://quangduongmed.com

VPHN: Số 20 lô E, Khu ĐTM Đại Kim, P. Định Công, Hà Nội

VPHCM: Số 273/21/16 Tô Hiến Thành, phường Hòa Hưng, TP HCM